KHỔNG MINH THẦN TOÁN QUẺ 55 - TRẠCH HỎA CÁCH ĐỘNG HÀO NHẤT

1. Quẻ Trạch Hỏa Cách trong Kinh Dịch

Trạch Hỏa Cách: Cải dã. Cải biến. Bỏ lối cũ, cải cách, hoán cải, cách tuyệt, cánh chim thay lông. Thiên uyên huyền cách chi tượng: tượng vực trời xa thẳm.
Nước giếng tích trữ lâu ngày, bụi cát và các vật dơ mỗi ngày mỗi nhiều, không còn trong sạch nữa, phải tát hết nước cũ để nước mạch mới chảy vào thay, cho nên sau quẻ Tỉnh tới quẻ Cách. Cách nghĩa là thay đổi, như trong từ ngữ cải cách, biến cách, cách mạng.

Mọi thời đều phải trải qua đổi mới cải cách mới hoàn thành đại nghiệp. Vì thế quẻ Cách được áp dụng cho mọi thời. Trạch là nước đầm, Ly là lửa, hạ quái thay thế không khí hòa nhã của thượng quái gây ra nhiều xáo trộn. Cách bằng óc sáng suốt cùng đức hòa duyệt biến mọi hành động trở nên thành công tốt đẹp.

Hình ảnh quẻ Trạch Hỏa Cách

Thoán từ: Cách, dĩ nhật nãi phu, nguyên hanh lợi trinh, hối vong.

Thay đổi: Phải lâu ngày người ta mới tin được; phải rất hanh thông, hợp chính đạo (thì người ta mới phục). Ðược vậy thì không phải ăn năn.

Tượng quẻ: Ngoại quái Đoài, nội quái Ly ý nghĩa là mẫu thuẫn dẫn tới cải cách. Cải cách có thể gây ra những xáo trộn nhưng nếu tận dụng sáng suốt (Ly) sẽ có hướng đúng đắn.

Theo tượng quẻ, chằm (Đoài) ở trên, lửa (Ly) ở dưới; lửa đốt thì nước cạn, nước xối vào thì lửa tắt; hai thứ đo tranh nhau thì có sự thay đổi, cho nên gọi là quẻ Cách.
Lại có thể giảng: Đoài là con gái út, Ly là con gái giữa, họ có xu hướng khác nhau (con gái út nghĩ tới cha mẹ, con gái giữa nghĩ tới chồng), phải có sự thay đổi, không thể như vậy mà ở chung với nhau được.
Thay cũ đổi mới là một việc khó, ngược với thói quen thủ cựu của con người, cho nên mới đầu người ta không tin, cho là đa sự. Muốn cho người ta tin thì phải một thời gian lâu để người ta thấy kết quả.
Mà muốn có kết quả, sự cải cách phải hợp thời hợp chính đạo, phải sáng suốt, soi xét rạch ròi và có tính hoà duyệt thoả thuận với lòng người (văn minh dĩ duyệt: lời thoán truyện), có vậy mới đắc nhân tâm mà người ta không phản kháng. Sáng suốt là đức của nội quái Ly, hoà duyệt là đức của ngoại quái Đoài. Có đủ những điều kiện đó: hợp thời, hợp chính đạo (tức là thích đáng, chính đáng) sáng suốt và hoà duyệt thì không phải ăn năn.
Vua Thang diệt Kiệt, vua Võ diệt Trụ, hai cuộc cách mạng đó đều thuận với đạo Trời (chính đạo) và ứng với lòng người (hợp thời, hợp nguyện vọng nhân dân) cho nên thành công. Trời đất phải thay đổi mới có mùa, mà vạn vật mới sinh sinh hoá hoá, việc đời lâu lâu cũng phải cải cách, để trừ những tệ hại cũ mà thích hợp với hoàn cảnh mới.

2. Quẻ Trạch Hỏa Cách động hào nhất theo Khổng Minh luận giải

Nguyên văn:

細雨濛濛濕
江邊路不通
道途音信遠
憑仗借東風.

Dịch âm:

Tế vũ mông mông thấp
Giang biên lộ bất thông
Đạo đồ âm tín viễn
Bằng trượng tá đông phong.

Dịch nghĩa:

Mưa nhỏ ướt sơ sơ
Ven sông đường không thông
Đường xa không tin tức
Chỉ còn mong mỏi gió đông thấu tình.

Lời đoán quẻ:

Lời quẻ nói "Củng dụng hoàng ngưu chi cách." (Dùng dây da bò cột chặt lại.)
Theo ý thơ của Khổng Minh, trời mưa phùn, đường sá không thông và tin tức thì không có, đều là những cảnh chưa được hanh thông. Vì vậy, những mưu cầu của bạn chưa thể thành được. Chờ tin, tin chẳng có; chờ công việc, việc chẳng thành.
Nhưng câu thơ chót lại nói "chỉ có cách nhờ vào gió đông" là có ý bảo bạn hãy nhờ sức người ta giúp sức để việc mưu cầu được đỡ phần nào. Quẻ này cầu việc, cầu tài còn chậm.
Quẻ này chủ Được người khích lệ, gởi gắm. Tuy vậy cũng phải nhẩn nại chờ đợi. Con chim trích bị chỉ một cành nhưng lại có hy vọng. Nếu hăm hở vội vả, mong chóng thành tựu thì chẳng những không thể đạt nguyện mà còn thêm kẹt là khác.
Quẻ thơ nói trời mưa phùn, đường không thông và tin tức là không, đều là những cảnh không may chưa được hanh thông. Vì vậy, những việc cầu xin của bạn chưa thể thành đạt ý muốn.
Nhưng câu chót của thơ lại dạy: Nhờ cậy sức gió đông. Phải chăng có ý dạy người hãy nên nhờ sức người ta giúp ta để công việc cầu xin được đỡ phần nào chăng.
Quẻ dạy: Chờ tin, tin chẳng lại. Chờ công việc, việc chẳng thành. Đang bế tắc, các đường tính toán đều không thông. Ẫn nhẫn chờ thời, chờ kẻ giúp. Sẽ có người từ phương đông đến, giúp nên công. Cầu mưu, cầu tài còn chậm, đánh số chưa thông.

Con số linh ứng: 5, 15, 25, 35, 50, 55.