KHỔNG MINH THẦN TOÁN QUẺ 294 - SƠN VI CẤN ĐỘNG HÀO LỤC
1. Quẻ Sơn Vi Cấn trong Kinh Dịch
Sơn Vi Cấn: Chỉ dã. Ngưng nghỉ. Ngăn giữ, ở, thôi, dừng lại, đậy lại, gói ghém, ngăn cấm, vừa đúng chỗ. Thủ cựu đợi thời chi tượng: giữ mức cũ đợi thời.
Không thể động hoài được, sẽ tới lúc phải ngưng, cho nên sau quẻ Chấn tới quẻ Cấn. Cấn có nghĩa là núi, núi đứng yên một chỗ, cho nên cũng có nghĩa là ngừng lại.
Quẻ Cấn là giữ cho tâm được an tịnh nhưng vẫn không bỏ qua việc đời. Tùy vào từng thời điểm để dùng, tùy vào từng lúc mà hoạt động. Hoạt động đúng với đạo quang minh, quân tử. Vì thế luôn được hành đúng địa vị và thời thế.
Hình ảnh quẻ Sơn Vi Cấn
Thoán từ: Cấn kỳ bôi, bất hoạch kỳ thân, hành kỳ đình, bất kiến kỳ nhân, vô cữu.
Ngừng ở cái lưng (tĩnh như cái lưng) không thấy được thân mình, đi ở trước sân, không thấy có người, không có lỗi.
Tượng quẻ: Cả hai quái đều là Cấn. Cấn là quẻ đùn hào dương lên cao như núi, giống như cái lưng im lìm, không liên quan trong khi ngoại giới vẫn hoạt động.
Quẻ này vốn là quẻ Khôn, lấy nét thứ ba, dương của quẻ Càn thay vào nét thứ ba, âm của Khôn mà thành một nét dương ở trên, hai nét âm ở dưới; nét dương ngưng lại ở trên, hai nét âm cũng bị chặn ở dưới, cho nên đặt tên là quẻ Cấn (ngừng)
Trong thân thể người ta, đầu, cổ tay chân thường động đậy, chỉ có lưng là thường tĩnh; đó là nghĩa ba chữ: "Cấn kỳ bối".
Hễ tĩnh thì không bị tình dục chi phối, không làm điều ác; tĩnh thì không nghĩ tới mình (bất hoạch kỳ thân), mà cũng quên cả người khác (như đi ở trước sân mà không thấy có người), tức là không phân biệt mình với người, như vậy thì không có lỗi.
Thoán truyện giảng thêm: Lúc đáng ngừng thì ngừng, đáng đi thì đi (đi tức là biết tiến tới chỗ phải ngừng lại), động tĩnh đều hợp thời. Lại phải biết ngừng ở chỗ đáng ngừng, ví dụ cư xử với người cố đạt cho được đức nhân, đức tín, như vậy là biết ngừng ở chỗ đáng ngừng. Không phân biệt mình với người, coi nhân ngã chỉ là nhất thể (cũng như nội quái là Cấn, ngoại quái cũng là Cấn, cùng một thể với nhau, theo cách giải của Thoán truyện), đó là nghĩa sâu sắc của quẻ Cấn.
Đại Tượng truyện khuyên người quân tử chỉ nên ngừng ở chỗ làm trọn bổn phận của mình và đừng trật ra ngoài bổn phận của mình (bất xuất kỳ vị)
2. Quẻ Sơn Vi Cấn động hào lục theo Khổng Minh luận giải
Nguyên văn:
天上風
天邊月
月白風清
兩兩相當.
Dịch âm:
Thiên thượng phong
Thiên biên nguyệt
Nguyệt bạch phong thanh
Lưỡng lưỡng tương đương.
Dịch nghĩa:
Gió trên trời
Trăng ven trời
Trăng thanh gió mát
Hai thứ tương đương.
Lời đoán quẻ:
Lời quẻ nói "Đôn cấn, cát." (Cái đầu nghỉ ngơi. Hào này rất tốt đẹp.)
Theo ý thơ của Khổng Minh, quẻ này chủ về công thành thì thân thoái, chớ dấn thân mãi vào trong vòng danh lợi để đến nỗi cầu vinh mà lại thành tìm nhục. Người được quẻ này nên biết rõ cái đạo xuất xử, Hiện thời vận của bạn đang rất là đắc ý, những mưu cầu của bạn ắt được toại ý, nhưng chớ quá ham mê mà cứ dấn thân vào mãi thì không hay. Cầu tài, cầu danh đều hanh thông.
Quẻ này chủ công thành thì thân thoái, chớ dấn thân mình mãi vào dòng danh lợi để đến nổi cầu vinh mà lại thành tìm nhục, mua vui mà lại thành chuốc khổ. Người xin được quẻ này nên biết rõ cái đạo xuất xứ.
Ý quẻ tả rằng hiện nay thời vận của bạn như chim bay lượn rất là đắc ý, và khi con chim nhạn dậm chân xuống đất đi cũng biết dậm dò mà tiến bước, nghĩa là tránh được những cạm bẫy.
Vậy những việc cầu mưu của bạn ắt được toại nguyện như ý, như câu thứ ba trong quẻ nói công danh chẳng ngại điều chi. Nhưng câu chót của quẻ khuyên khi thành đạt thì nên chớ quá ham mê mà cứ tiến hoài sẽ vấp điều không hay.
Thời vận hanh thông. Công thành thân thối, thì sự ắt hay. Biểu tượng: Chim. Đánh số, tốt nhất nữa.
Con số linh ứng: 2, 3, 9, 23, 29, 32, 39, 93.